Onze zomers worden steeds vaker geteisterd door langdurige periodes van droogte. Dit zal enkel nog maar toenemen door het veranderend klimaat. Zo zullen we in 2100 gemiddeld 64 droge dagen kennen. Vandaag staat dit aantal op 18 dagen. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we genoeg water hebben, nu en in de toekomst, om deze periodes van droogte te overbruggen? Om een antwoord te bieden op deze vraag werd er in 2019  het programma Proeftuinen Droogte opgezet binnen het Open Ruimte Platform. Via vier oproepen in de periode van 2019 tot 2022 werden 31 Proeftuinen door de Vlaamse Milieumaatschappij gesubsidieerd om nieuwe samenwerkingen en innovatieve technieken rond wateropvang, - buffering en -hergebruik te testen. Dankzij deze Proeftuinen leren we lessen, die vervolgens verspreid worden om een bredere verandering teweeg te brengen.

De toenemende waterschaarste heeft een grote impact op onze samenleving. De verdroging van de bodem legt druk op de oogst van de landbouwers. De processen van waterintensieve bedrijven komen in het gedrang wanneer hun eigen aangelegde watervoorraad slinkt. Rivieren en beken vallen droog en zo daalt de waterkwaliteit drastisch. Dit heeft een negatieve invloed op de biodiversiteit. In de bebouwde omgeving neemt de hitte toe door het tekort aan water. Tegelijkertijd valt er in de nattere maanden van het jaar veel regen, wat vaak leidt tot wateroverlast. Men kan dan haast niet geloven dat we in de zomer zo snakken naar een beetje water…

Het programma ‘Proeftuinen Droogte’ ontstond vanuit deze probleemstelling. Hoe kunnen we samen meer water opvangen, vasthouden en hergebruiken, zodat we een grotere watervoorraad hebben tijdens periodes van droogte? Kunnen we vraag en aanbod op lange termijn in evenwicht brengen? Er is nood aan projecten die zoeken naar innovatieve methodes en samenwerkingen rond dit watervraagstuk. Via vier oproepen van Proeftuinen Droogte in de periode van 2019 tot 2022 werd gezocht naar nieuwe samenwerkingsverbanden tussen landbouwers, industrie, ontwikkelaars en publieke partijen, die bereid zijn om voorbij hun grenzen te kijken en water uit te wisselen, vaak via innovatieve technieken. De door de jury geselecteerde Proeftuinen kregen vervolgens een subsidie van de Vlaamse Milieumaatschappij om hun project uit te voeren.

Momenteel zijn er 31 Proeftuinen volop bezig met experimenteren. Deze Proeftuinen zijn geclusterd volgens een gelijkaardige opzet. Dit gaat van samen regenwater opvangen en herverdelen tot het zuiveren en gebruiken van proces- en afvalwater. Andere projecten zoeken dan weer naar manieren om water duurzaam te beheren in nieuwe woonwijken of om wateroverschotten in te zetten voor land- en tuinbouw. Er wordt ook gezocht naar manieren om gezuiverd afvalwater van rioolwaterzuiveringsinstallaties te gebruiken. Tenslotte zijn er verschillende sportterreinen die zoeken naar duurzame methodes voor irrigeren.

De Proeftuinen zijn de pioniers voor een bredere verandering. Via uitwisselingsmomenten, terreinbezoeken en een halfjaarlijkse rapportering worden lessen over drempels en kansen verzameld en gedeeld. Proeftuinen kunnen elkaar helpen, maar ze dienen ook als inspiratie voor nieuwe initiatieven of als voorbeeld om beleidsaanpassingen door te voeren.

Vanuit onze rol in het Open Ruimte Platform, stonden we als Architecture Workroom Brussels mee aan de wieg van het programma Proeftuinen Droogte. We zetten mee de krijtlijnen uit voor de oproepen en begeleidden de selectie van de ingezonden projecten. Dit gebeurde in samenwerking met het programmateam, bestaand uit de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), de Vlaamse Landmaatschappij (VLM), Departement Omgeving, Agentschap Innoveren en Ondernemen (Vlaio) en de Participatiemaatschappij Vlaanderen (PMV). Daarnaast zorgden we voor het thematisch clusteren van de Proeftuinen, koppelden we er lessen, kansen en drempels aan en hielpen we mee met de organisatie van kennisuitwisselingsmomenten.

Type: Programma

Jaar: 2019 - …

Initiators: Vlaamse Milieumaatschappij (VMM)

Partners: Vlaamse Landmaatschappij (VLM), Departement Omgeving (DOMG), Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO), Participatiemaatschappij Vlaanderen (PMV)

Website VLM