De landen in de delta van Maas, Schelde en Rijn behoren tot de meest welvarende ter wereld. Ze delen hun rijke geschiedenis, hun gunstige ligging aan de Noordzee en hun unieke ruimtelijke configuratie. Vandaag kijkt de wereld aan tegen een aantal ingrijpende transities op het vlak van klimaat, energie, mobiliteit, landbouw en economie. Die mondiale transities vormen een bedreiging, maar ook een kans. Bijzonder aan de transities is dat ze een grote ruimtelijke impact hebben. Omgekeerd betekent dit dat we de transities niet voldoende snel en kwalitatief kunnen realiseren zolang we ze niet ook begrijpen als een ruimtelijke opgave.

In de publicatie De Lage Landen 2020-2100 Een toekomstverkenning wordt er eerst gezocht naar het gedeelde fundament van de Lage Landen. Wat bindt de landen in de Eurodelta? Wat is de kracht – in het boek de 7 kapitalen genoemd – ervan? En hoe kunnen we die maximaal benutten om de transities in goede banen te leiden?

Daarna worden 12 ruimtelijke strategieën voor de Lage Landen uiteengezet. De ruimtelijke strategieën breken de complexe opgaven waar we voor staan op in behapbare en realiseerbare projecten op maat van de Lage Landen. Tot slot wordt de vraag gesteld hoe we met al die ruimtelijke inzichten en strategieën aan de slag kunnen. Hoe implementeren we ze op het terrein? Welk soort van beleid, welke aanpak en welke coalities zijn nodig om de ingrijpende transities om te buigen tot kansen om de welvaart en de levenskwaliteit in de Eurodelta te versterken? Dat is de zoektocht naar een handelingsperspectief.

De studie De Lage Landen 2020-2100 is een initiatief van Departement Ruimte Vlaanderen, het Team Vlaams Bouwmeester, de directie Ruimelijke Ontwikkeling van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu en het College van Rijksadviseurs.

De Lage Landen staan de komende decennia voor een aantal grote uitdagingen. Het is van belang dat we ons hier tijdig op voorbereiden. Daarvoor is in eerste instantie nood aan inzicht in wat de landen in de Eurodelta bindt. De studie presenteert 7 kapitalen van de Lage Landen:

1. Vruchtbare bodem
Dit betekent meerbepaald: diverse ondergrond, intensief bodemgebruik en hoge productie en agroclusters. De Eurodelta is dus een vruchtbare delta. Een gedeelde bodem waaraan we een diversiteit aan landschappen en steden en een bloeiende agrarische sector danken. De combinatie van rijke, diverse bodems, een vochtig en mild klimaat en de overvloedige beschikbaarheid van water heeft een van de meest intensieve en productieve landbouwgebieden ter wereld voortgebracht.

2. Delta-ecosysteem
Een Delta-ecosysteem met overvloedig water, een vervlochten ecologisch netwerk en hernieuwbare energie: bodem, wind en zon. De schatten van de bodem, natuur en biodiversiteit, het hele systeem van waterhuishouding, energievoorziening en de natuurlijke leefomgeving: het ecosysteem levert een groot aantal ondersteunende en regulerende diensten die cruciaal zijn voor een productieve landbouw, voor industrie en logistiek, voor de samenleving als geheel.

3. Verbonden delta
Een verbonden delta met een internationaal netwerk, toegankelijk stedelijk gebied en grensoverschrijdend wonen en werken. De Lage Landen worden gekarakteriseerd door een polycentrisch stedelijk systeem dat extreem goed verbonden is.

4. Haven van Europa
De havens van de Lage Landen vormen samen dé poort naar Europa. Rotterdam en Antwerpen zijn de twee grootste havens van Europa en worden omringd door de havens van Amsterdam, Vlissingen, Terneuzen, Gent en Zeebrugge. Daarmee maakt Europa deel uit van het havensysteem van Le Havre tot Hamburg. Die ligging tussen Europa en de wereld vormt een unieke kwaliteit voor de Eurodelta. Het hele stelsel is verbonden met een robuust, maar fijnmazig multimodaal transportnetwerk van rivieren, kanalen, wegen en spoorwegen. Bovendien heeft de Eurodelta gespecialiseerde en complementaire havens.

5. Diverse habitats
Diverse habitats met wonen tussen stedelijk en landelijk, een landschap dat identiteit verleent, en betekenisvol historisch erfgoed. De Eurodelta is een decentrale metropool die ook in cultureel opzicht wordt gedefinieerd door haar vele regionale identiteiten.

6. Innovatieve delta
Een innovatieve delta met vrije steden van kennis en onderzoek, innovatie in valleys, science parks en high-techcampussen, én een hoogopgeleide bevolking.

7. Solidaire stad
Solidaire stad met gedeelde welvaart, een open woningmarkt en toegankelijke zorg, onderwijs en cultuur. De decentrale stad van de Lage Landen is dus een solidaire stad.

Op basis van deze zeven unieke kwaliteiten werden twaalf strategieën voor de Lage Landen gedestilleerd, opgedeeld in vier clusters:

Hernieuwbare energie
Strategie 1 – Energiewijken
Strategie 2 – Energy Oriented Development
Strategie 3 – Grootschalig schakelen

Gedeelde mobiliteit
Strategie 4 – Service stations
Strategie 5 – Geïntegreerde infrastructuur
Strategie 6 – De polycentrische stad

Gezonde landbouw
Strategie 7 – Voedselfabriek
Strategie 8 – Stadsvoorzienende landbouw
Strategie 9 – Land-schaps-bouw

Circulaire economie
Strategie 10 – Open haven
Strategie 11 – De productieve stad
Strategie 12 – Distributiedorpen

Deze publicatie is het fundament om een gedeelde Vlaams-Nederlandse agenda op te stellen.
De studie De Lage Landen 2020-2100 reikt de hand aan diverse maatschappelijke actoren om samen een programmabeleid uit te stippelen.

Type: Onderzoek, Publicatie

Jaar: november 2014 – december 2017

Opdrachtgevers: Ruimte Vlaanderen, Team Vlaams Bouwmeester, het Nederlandse Ministerie voor Infrastructuur en Milieu, het Nederlandse College van Rijksadviseurs

Partners: FAA/XDGA, Alterra WUR, WEST 8, POP/Jelte Boeijenga, Technum, IABR/UP

Tags: delta, Eurodelta, Lage Landen, duurzaamheid, ontwerp, ontwerpend onderzoek, transitie, solidaire stad, hernieuwbare energie, energiewijken, water