De huidige wateropgaven zijn groot. Elk jaar worden we geconfronteerd met droogte, overstromingen, erosie, slechte waterkwaliteit, verzilting, een stijgende zeespiegel, enzovoort. Hoewel verschillende actoren dagelijks het hoofd bieden aan deze waterproblematieken, dweilen we met de kraan open. We moeten de handen in elkaar slaan voor de ontwikkeling van een sponslandschap: een landschap dat water tijdens natte periodes opneemt en bij droogte opnieuw afgeeft. Architecture Workroom Brussels stelde, in opdracht van Departement Omgeving, een atlas van waterprojecten samen. Deze toont een verzameling aan type-projecten die de gewone mens in eigen tuin of straat, de landbouw·st·er op diens perceel en de beheerder van de publieke ruimte aanspreken om ons watersysteem klimaatrobuust te maken.
Vlaanderen heeft twee gezichten die elkaar tegenspreken. Als deel van de delta Rijn-Maas-Schelde bestaat het uit een dens en uniek watersysteem en heeft het één van de vruchtbaarste bodems van Europa. Tegelijkertijd staat Vlaanderen bekend als de horizontale metropool, de nevelstad, de koploper van verharding! De vruchtbare bodem zit letterlijk verstopt onder gebouwen, wegen en pleinen. Bovendien is de relatie met water steeds verengd: we zijn ons niet meer goed bewust van waar ons water vandaan komt en hoe ons watersysteem werkt.
In het verleden werd er alles aan gedaan om water zo snel mogelijk naar zee te krijgen door rivieren te overkappen, recht te trekken, droog te leggen en in te dijken. Het maakt de waterbalans uit evenwicht: de ene zomer kreunde men onder de droogte, terwijl wateroverlast het jaar daarop zorgde voor ongeziene schade. Ook haalt geen enkele rivier in Vlaanderen de nodige normen van waterkwaliteit en zorgt erosie door hevige regenval dat rivieren dichtslibben en productieve landbouwpercelen verdwijnen. Het zoutgehalte van water stijgt, waardoor het niet meer bruikbaar is als drinkwater, industrieel proceswater en irrigatiewater. Daarnaast worden we geconfronteerd met onomkeerbare problemen door klimaatverandering. Wateropgaven zijn niet langer abstract: vroeg of laat wordt iedereen getroffen door één of meerdere wateruitdagingen.
Vandaag gaan actoren uit diverse sectoren aan de slag om deze problemen aan te pakken, zowel lokaal als bovenlokaal. Dankzij hen is er veel kennis opgebouwd over de maatregelen die nodig zijn om het hoofd te bieden aan uitdagingen rond water. Deze uitdagingen blijken echter te groot om opgepakt te worden door de ‘watersector’ alleen. Te veel, te vies, te zout of te weinig water is een maatschappelijk probleem dat iedereen aanbelangt: de landbouw·st·er die met droogte te kampen krijgt, de burger wiens kelder onder water komt te staan en de natuurbeheerder die ecosystemen ten onder ziet gaan vanwege watervervuiling.
De atlas ‘Werken aan Water’ maakt inzichtelijk hoe ál deze actoren hun steentje kunnen bijdragen aan de realisatie van het sponslandschap. AWB maakte de atlas op aan de hand van werksessies met experten en een benchmarking van bestaande initiatieven. Verschillende type-projecten geven aan hoe iedereen met water aan de slag kan gaan: van individuele acties tot collectieve ingrepen met een grotere impact. Op deze manier herstellen we samen de waterlogica van een sponslandschap, al vraagt dit ook om een vernieuwde werking van het gehele huidige watersysteem. Met de atlas hopen we mensen te inspireren zelf waterprojecten op te zetten, door ze de eerste handvaten hiervoor aan te reiken.