Bodembeheer is actueler dan ooit. Niet enkel verontreiniging, maar ook verharding en compactatie raken aan het vermogen van de bodem om extremere weersomstandigheden op te vangen, voedsel te leveren of koolstof op te slaan. Al enkele jaren spreekt men over de verschuiving van cure – het zuiver wegnemen van de vervuiling – naar care, vandaar het begrip 'bodemzorg'. Onze blik verruimen is één stap, ons handelen daaraan aanpassen is een ander paar mouwen. Daarom verkent het traject ‘Iedere Dag Bodemzorg’ hoe bodemzorg handen en voeten te geven in de dagelijkse praktijk van dossierhouders en beleidsmedewerkers binnen OVAM.
Als Agentschap bevoegd voor onder andere het waarborgen van de bodemkwaliteit, het voorkomen en saneren van bodemverontreiniging met het oog op duurzaam bodembeheer, is OVAM een cruciale partner om bodemzorg te bewerkstelligen. Daarom stelde ze ons samen met Ossiado en Tweeperenboom als consortium aan om gedurende drie jaar de kansen rond bodemzorg intern en binnen de lopende projecten van OVAM te verkennen. We stelden een proces voor van diverse type-sessies. Een zelftest en een oogstsessie waren een eerste stap in het proces en dienden om voeling krijgen met de manier waarop bodemzorg al dan niet een plaats krijgt in een doordeweekse dag van OVAM-medewerkers. Lopende dossiers stonden centraal en de sessies vertrokken vanuit de uitdagingen waar OVAM’ers dagelijks mee geconfronteerd worden, zoals het omgaan met diffuse verontreiniging in woonzones, nieuwe opkomende stoffen en de toenemende complexiteit van projecten. Het krantje Daily Bodemzorg vat deze eerste inzichten samen.
Connecteersessie op locatie
Door te werken rond herkenbare type-plekken, zoals een stortplaats, een woonzone of een industrieterrein, werden de uitdagingen en kansen van bodemzorg tastbaar gemaakt. Op elk van deze type-plekken is OVAM in een andere hoedanigheid aan zet, zijn er verschillende instrumenten beschikbaar en kan OVAM de samenwerking opzoeken met een brede waaier aan actoren. Een type-plek waar veel vragen onbeantwoord zijn, is die van diffuse verontreiniging in woonzones. Om deze vragen beter te begrijpen, doken we in een concrete case. Tijdens een connecteersessie op locatie werden de verschillende betrokkenen samengebracht, onder wie bewoners, bodemsaneringsdeskundigen, dossierhouders en gemeentelijke ambtenaren. Samen blikten ze terug en construeerden ze een tijdslijn met cruciale momenten, samenwerkingsafspraken en resultaten, tot wel twintig jaar terug. Uit de geleerde lessen en gemiste kansen tijdens het traject ontwierpen we samen met het diverse palet aan deelnemers een ideale procesaanpak om diffuse verontreiniging in woonwijken in de toekomst aan te pakken. Het stripverhaal uit het krantje Daily Bodemzorg illustreert deze aanpak.
Tien doorbraakpunten
De ideale procesaanpak is opgebouwd uit tien doorbraakpunten, ook wel tien kiemen voor mogelijke ‘doorbraken’ voor soortgelijke situaties van diffuse verontreiniging. Ze bevatten aanbevelingen rond onder andere dataverzameling, rolverdeling, communicatie, en kennisontwikkeling en -deling. Samen met enkele OVAM-medewerkers werden deze tien punten geëvalueerd op een strategische doorbraaksessie en werd het potentieel voor een verdere uitwerking en aanpak binnen OVAM in kaart gebracht.
Daily Bodemzorg
Op het einde van het traject blikten we samen met een brede groep OVAM-medewerkers terug op de geleerde lessen, zowel inhoudelijk als procesmatig. Hiervoor werd een tweede editie van ‘Daily Bodemzorg’ ontwikkeld, een krantje dat wordt uitgedeeld aan alle medewerkers en de inzichten, lessen en vervolgstappen uit het traject samenvat. Het eindpunt dient in die zin ook om vooruit te blikken naar de nieuwe kansen en zaadjes die bodemzorg nog kunnen opleveren in de toekomst, niet enkel rond diffuse verontreiniging in woonzones, maar ook op andere type-plekken.