De bevolking van Utrecht behoort tot de gezondste van Nederland. Al zijn de contrasten binnen de stad groot. De gemeente doet haar best om de hardnekkige verschillen in gezondheid en levensverwachting aan te pakken, maar het krachtenveld waarbinnen ze moet opereren is volop in transitie. Er vindt een decentralisatie van de zorgopgave plaats van het Rijk naar de gemeenten. De gezondheidseconomie consolideert en komt steeds meer in handen van een aantal grote partijen die lokaal nauwelijks waarde toevoegen. Bovendien verwacht Utrecht dat. De stad binnen haar huidige stadsgrenzen tot. 2030 zal groeien van 330.000 naar 400.000 inwoners, met als gevolg een ingrijpende verdichting van bestaand stedelijk gebied.

Om te onderzoeken hoe gezondheid en stadsontwikkeling aan elkaar te koppelen zijn, heeft de IABR samen met de gemeente Utrecht het IABR-Atelier Utrecht: De Gezonde Stad opgezet. De IABR en de stad Utrecht stelden Architecture Workroom Brussels aan als ateliermeester. Het Atelier heeft onderzocht welke innovatieve ruimtelijke ontwikkelingsstrategieën kunnen bijdragen aan een inclusieve, gezonde stad waarbij de solidariteit tussen de verschillende generaties, culturen en inkomensgroepen centraal staat. De ontwerpteams MUST en De Smet Vermeulen architecten voerden ontwerpend onderzoek uit.

Niet alleen zijn de ruimtelijke en programmatische transformaties in de stad in relatie tot gezondheid en welzijn verkend, maar ook de veranderingen in de financiering van de gezondheidszorg. Om de gevolgen van deze verkenning in beeld te brengen en te bekijken waar kansen liggen voor een gezonder Utrecht, is ingezoomd op een aantal strategische testlocaties in twee wijken: Overvecht, de wijk met de zwakste gezondheidscijfers, en Merwedekanaalzone, een overgangsgebied tussen een goed en een slecht presterend deel van de stad. 

Het doel van het Projectatelier was om via ontwerpend onderzoek alternatieve denkpistes, inzichten en visies te ontwikkelen voor concrete stedenbouwkundige opgaven, in uitwisseling met uiteenlopende groepen (overheden, marktpartijen, maatschappelijke organisaties en burgers. De resultaten zijn gebundeld in de publicatie Van Cure naar Care – Transities in De Gezonde Stad Utrecht.

De publicatie omvat een reeks kansrijke scenario’s waarbij verdichting wordt ingezet als motor voor De Gezonde Stad. Bij gebieds- en wijkontwikkeling worden actoren betrokken met zeer uiteenlopende investeringsmogelijkheden en ambities. De publicatie stipt ruimtelijke kansen aan, maar wijst er ook op dat de gemeentelijke overheid een nieuwe rol op zich kan nemen, als choreograaf van een coöperatieve stadsontwikkeling. De publicatie is opgedeeld in de hoofdstukken Gezondheid (van cure naar care), Labo (gezonde stad Utrecht), Typologieën (atlas van het collectief zorgwonen), Geld (naar een solidaire gezondheidseconomie), Vitale coalities (gezonde verdichting in Merwede), Ruimte (bouwen aan de gezonde stad in Overvecht), Publieke investering (inbreken op de vastgoedlogica) en Agenda (de stad als choreograaf).

Type: onderzoek, publicatie, tentoonstelling

Jaar: 2016

Initiatiefnemers: IABR, Gemeente Utrecht

Partners: De Smet Vermeulen architecten, MUST Stedebouw