Er is een ruimte die de toekomst van voedselproductie, waterzekerheid en biodiversiteit bepaalt. Een ruimte die bijdraagt aan het herstel van de mondiale watercyclus en helpt om klimaatverandering te temperen: het SPONSLANDSCHAP. De tweede editie van de Open Workroom brengt baanbrekend werk aan Sponslandschappen uit heel Europa samen en legt zo de basis voor een robuustere implementatiepraktijk voor Sponslandschappen!
Het inrichten van onze landschappen rond hun natuurlijke sponsfunctie biedt een hoopvol en geïntegreerd antwoord op extreme periodes van droogte en overstromingen. In één beweging zetten we zo ook in op biodiversiteit, gezonde en duurzame omgevingen, en een veerkrachtigere economie. Toch is de realisatie van sponslandschappen als breed gedragen maatschappelijk project nog ver weg.
Anders dan grootschalige infrastructuurprojecten ontstaan Sponslandschappen door vele kleinschalige, lokale interventies die samen optellen naar een veerkrachtig landschap. Daarvoor is overal actie nodig; ook waar mensen wonen, boeren boeren, koeien grazen, bossen groeien en bedrijven actief zijn.
Veel actoren en sectoren – natuurorganisaties, landbouwers, drinkwaterbedrijven, gemeenten, beleidsmakers – zijn al in de weer met het testen van verschillende maatregelen, maken plannen op vanuit een bron-tot-monding-perspectief, brengen coalities samen en innoveren in beleid. Al deze acties zijn onderling verbonden, zowel in het fysieke landschap als in de samenhang tussen actoren. Hoe kunnen we die verbindingen inzetten om een mozaïek van kleinschalige maatregelen te realiseren op een manier die ons collectief veerkrachtiger maakt? Hoe creëren we een safe & brave space voor het optuigen van eerlijke Sponspartnerschappen? Wie neemt het voortouw – en is dat überhaupt nodig – als de verantwoordelijkheid bij iedereen en bij niemand tegelijk ligt? Kortom: hoe geven we vorm aan een collectieve missie voor Sponslandschappen?
De open workroom SPONGE LANDSCAPES – een tandem van een tentoonstelling en publieksprogramma – maakt de staat op van een opkomende praktijk. De open workroom bouwt voort op het levendige en veelstemmige materiaal uit onze Call for Projects and Objects. De inzendingen komen uit alle hoeken van Europa – van vlak bij ons in Brussel tot aan de uiterste grenzen van het continent – en zijn ingezonden door een brede waaier aan profielen: regionale coördinatoren, landschapsontwerpers, onderzoekers, natuurorganisaties, boeren en landbouworganisaties, vrijwilligers en beleidsvernieuwers... In de open workroom leren we van hun ervaring, en bouwen erop verder in vier fronten:
- Valuing Sponge Chains: de onderlinge afhankelijkheden tussen actoren, sectoren, landgebruik en maatregelen beter begrijpen en activeren
- Cultivating Sponge Landscapes: de transformatie van diverse stroomgebieden naar sponslandschappen ontwerpen
- Sponge Coalitions: het optuigen van sectoroverstijgende, publiek-privaat-civiele coalities
- Enabling Sponge Landscapes: de regionale, nationale en internationale kaders onderzoeken en aanpassen om kennis, instrumenten en investeringslogica samen te brengen
Vier dimensies om te verkennen en samen uit te werken. Handen uit de mouwen, dus! Net als de vorige editie is de open workroom een uitnodiging om samen een volgende slag te slaan. Met de tentoonstelling als setting voor een programma van besloten werksessies en publieke debatten, brengt de open workroom iedereen samen die wil bijdragen aan de realisatie van sponslandschappen!
KICK-OFF – Open workroom SPONGE LANDSCAPES
20 November
Allen welkom om samen de opening van de open workroom SPONGE LANDSCAPES te vieren en de aftrap te geven van onze vier maanden durende duik in het sponslandschap. Nog vóór we – met een feestelijk drankje in de hand – jullie op rondleiding meenemen, zetten we de ‘work’ in open workroom kracht bij. Overdag vindt de besloten Sponge Summit plaats: een intensieve werksessie waarin we de staat van de Europese sponspraktijk in kaart brengen, gevoed door cases uit onder meer Frankrijk, Griekenland en Vlaanderen. De inzichten uit de Summit zijn het onderwerp van een gesprek met Veronica Manfredi (Director for Zero Pollution, Water Resilience & Green Urban Transition bij de Europese Commissie) tijdens de openingsavond, samen met de voorstelling van het volledige programma. Zo zetten we meteen de toon voor de komende maanden: wat moeten we ontwikkelen in de open workroom om de stap van conceptuele sponsmissie naar robuuste praktijk te versnellen?
Met Veronica Manfredi, Henk Ovink (Executive Director and founding Commissioner for the Global Commission on the Economics of Water, Board of Governors of the International Water Management Institute), Dr. Ellis Penning (Expert Nature-based Solutions and Aquatic Ecology bij Deltares, coördinator van SpongeScapes & co-coördinator van SpongeWorks), Dr. Andreas Panagopoulos (Hydrogeoloog, Co-founder of LTER-Greece and the Pinios Hydrologic Observatory).
• 09:00 – 16:30 SPONGE SUMMIT – Mapping the readiness of a practice around Sponge Landscapes in Europe [op uitnodiging]
• 18:00 – 22:00 OPENING NIGHT – Open Workroom SPONGE LANDSCAPES: rondleidingen, lancering van het publiek programma door Bram Vandemoortel (Architecture Workroom Brussels, Lead Sponslandschappen) en gesprek tussen Veronica Manfredi, Henk Ovink en Joachim Declerck, als opdrachtstelling voor de open workroom SPONGE LANDSCAPES als een vier maand durende deep-dive. [Schrijf je hier in]
Donderdag 4 december 2025
SPONGE TALK – Designing Sponge Landscapes
19:00 – 21:00
Het ene Sponslandschap is het andere niet. Van de hoge Alpen tot brede delta’s en elk landschap ergens daartussenin zijn sponsstrategieën afhankelijk van een complexe wisselwerking tussen hydrogeologie, topografie, bodem, landgebruik en zelfs groene waterstromen. Ook binnen één stroomgebied is maatwerk nodig: strategieën die goed werken op zandleemhellingen stroomopwaarts zijn heel verschillend van wat nodig is in graslanden stroomafwaarts. Met de opkomst van het Sponslandschap zien we de krijtlijnen van een nieuw domein van ontwerpen ontstaan. Al dan niet in het takenpakket: het coherent in beeld brengen van de complexe waterstromen in het landschap, ontwerpen in interactie met hydrologische modellering, met een coalitie ontwerpen en navigeren tussen de belangen van diverse landgebruikers, een brede lezing van het stroomgebied sturend maken bij de implementatie, ... Aan de hand van een aantal cases verkennen we Sponslandschappen als een nieuwe ontwerpdiscipline.
Donderdag 15 januari 2026
SPONGE TALK – Understanding the sponge web
19:00 – 21:00
Bodemstikstofgehalte, vismigratiedoelen, bevereffecten, vochtvasthoudend vermogen van planten, de-draineren, run-offreductie, ... Het doorgronden van de fysische processen in sponslandschappen is geen eitje. Vanuit verschillende hoeken worden sponsmaatregelen getest en gemeten – hetzij door middel van rigoureuze wetenschappelijke modellering, praktische ervaring in het veld, of idealiter: een combinatie van beide. De parameters zijn veelvuldig en we zijn hun onderlinge verbondenheid nog aan het ontdekken. Kunnen we ze laten optellen tot duidelijke en gedeelde Sponsdoelen? We brengen cases uit uiteenlopende sectoren om de afhankelijkheden in de sponswerking van het landschap beter te begrijpen. Samen verkennen we hoe we de cumulatieve impact van vele sponsmaatregelen in kaart kunnen brengen.
Donderdag 12 februari 2026
SPONGE TALK – Sponge Coalitions
19:00 – 21:00
Sponslandschappen realiseren is mensenwerk. Achter de fysieke transformatie van onze leefomgeving gaat het werk schuil van vele lokale Sponscoalities. Ze verbinden landbouw- en natuurorganisaties, lokale groeperingen, lokale besturen, landschapsbeheerders en waterbeheerders met elkaar. Maar deze coalities ontstaan niet van de ene op de andere dag en moeten bovendien voortdurend blijven evolueren om in te spelen op de steeds veranderende vraagstukken. Wie zit er mee aan tafel om wat te doen, op welke schaal? Wie neemt het voortouw als niemand verantwoordelijk is, en tegelijkertijd iedereen? En hoe tuig je een grensoverstijgende sponscoalitie op? Startend vanuit de lessen uit Weerbaar Water+Land+schap wisselen projecttrekkers inzichten uit over de noodzakelijke randvoorwaarden om coalities te vormen en te beheren in het proces naar veerkrachtige sponslandschappen.
Dinsdag 31 maart 2026
SLOTEVENT: A new practice working on implementing Sponge Landscapes
09:30 – 21:00
Na vier maanden duiken in Sponslandschappen, sluiten we af met een doorstart. De gedeelde inzichten in de open workroom bundelen we samen in een Cahier ten dienste van een praktijk-in-wording. Want tegen het slotevent weten we beter hoe we onze sponslandschappen kunnen doorgronden, hun transformatie vormgeven, er samen aan bouwen en ze collectief veerkrachtiger maken!
Sprekers voor de Sponge Talks worden binnenkort bekendgemaakt, en de data worden nog bevestigd. De openings- en afsluitevenementen vinden in het Engels plaats. Voor de andere sessies kunnen deelnemers hun voorkeurstaal gebruiken, afhankelijk van wie aanwezig is.
PARTNERS
De open workroom SPONGE LANDSCAPES is een initiatief van Architecture Workroom Brussels, met steun van de Vlaamse Overheid, Departement Cultuur. De Call for Projects & Objects werd gelanceerd in partnerschap met de International Water Management Institute en de Global Commission on the Economics of Water. Dank aan de kwaliteitskamer voor hun waardevolle bijdrage en scherpe blik bij de ontwikkeling van het tentoonstelling en het programma: Henk Ovink (Chair of the Global Commission on the Economics of Water, International Water Management Institute), Sarah Garré (Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek), David Verhoestraete (CLUSTER landschap & stedenbouw), Patrick Willems (KU Leuven), Joep Fourneau (Regionaal Landschap Haspengouw & Voeren), Griet Celen (Vlaamse Landmaatschappij) en Ine Soenen (Provincie West-Vlaanderen).
Wil je graag partner worden, bijdragen aan het programma van de open workroom of een rondleiding aanvragen? Contacteer ons: openworkoom [at] architectureworkroom.eu.