Het is gemakkelijk om te zeggen dat een stad productie nodig heeft, maar hoe maak je ruimte voor die stedelijke economie, in al haar geuren en kleuren? Onderzoekers, architecten, beleidsmakers, investeerders, projectontwikkelaars en burgers waren steeds meer gewonnen voor het idee van de productieve stad. De aandacht was getrokken. Maar nu het thema op de agenda stond, was de tijd rijp voor een volgende stap, die van het ontwerpend onderzoek. Waar, hoe en voor wie maken we plaats voor de economie? Het begin van deze fase valt min of meer samen met de aanloop naar de IABR 2016, de onderzoeksbiënnale in Rotterdam gewijd aan de Next Economy. We traden met ons team op als ateliermeester. Het nieuwe onderzoeksveld trok internationale expertise, financiële middelen en testlocaties aan.
Film Atelier Brussels Productive Metropolis (2016)
Onze ontmoeting met de Britse architect Mark Brearley was een gamechanger. Terwijl wij onze thuisstad Brussel vooral zagen als een stad met honderden problemen, noemde Brearley Brussel een city of miracles. In Brussel is, anders dan in andere Europese steden, nog heel veel stedelijke economie aanwezig, en, zo zegt Brearley: A Good City Has Industry! Die provocerende stelling hebben we later gebruikt als de titel van een tentoonstelling die we in 2016 organiseerden in de Ravensteingalerij in Brussel. Ter gelegenheid van de IABR 2016 – The Next Economy maakte OVAM een film met Mark Brearley in de hoofdrol.
IABR 2016 – The Next Economy
De editie 2016 van de IABR in Rotterdam was gewijd aan The Next Economy. We waren als ateliermeester betrokken bij de culturele manifestatie in Rotterdam en leverden ook een bijdrage met een minitentoonstelling over Brussel, waar we onder meer de film met Mark Brearley vertoonden. De tentoonstelling wijst op het belang van culturele productie voor onze praktijk. Maar daar bleef het niet bij. De IABR is ook een werkbiënnale. Gedurende drie maanden vonden bijna dagelijks lezingen, debatten, rondleidingen en ontwerpateliers plaats. Op die manier konden we een breed publiek van beleidsmensen, professionelen, academici en studenten warm maken voor de nieuwe visie op de productieve stad.
Atelier Brussels – A Good City Has Industry (2016)
Van september 2016 tot januari 2017 organiseerden we samen met vele partners een tentoonstelling in de Brusselse Ravensteingalerij bij BOZAR. A Good City Has Industry stond in grote letters te lezen op de vitrines van de galerij, op een plek waar dagelijks duizenden pendelaars voorbijkomen. De expo toonde onder meer het ontwerpend onderzoek dat verschillende architectenbureaus hadden uitgevoerd voor een aantal precaire industriële plekken in Brussel. De bezoekersgids van de tentoonstelling vat de belangrijkste inzichten van het ontwerpend onderzoek naar de productieve stad in Brussel op een gebalde manier samen. In tien vuistregels reikt het boekje de sleutels aan om te bouwen aan de productieve stad.
Fotoreeks Bas Bogaerts (2016)
Anders dan veel andere Europese steden is er in Brussel nog veel bedrijvigheid en industrie ingebed in het stadsweefsel. Fotograaf Bas Bogaerts ging op onderzoek in de Brusselse wijken en maakte een indrukwekkende reportage die een diversiteit toont van industrie, logistiek, ambacht en nieuwe economieën. De fotoreportage was te zien op de tentoonstelling A Good City Has Industry.
Mapping Urban Economy (2016-2020)
Deze kaart zet nog een stap verder dan de Thinkers-vs-Makers-kaart. Het is een werk van jaren, en ze is nog steeds niet af. De kaart inventariseert en classificeert elk bedrijf in de Brusselse regio. Ze vult een missing link in waar veel steden mee kampen, namelijk dat ze nauwelijks de koppeling kunnen maken tussen hun ruimtelijk en hun economisch beleid. Pas wanneer ze een gedetailleerd beeld krijgen van de locatie van elk soort bedrijvigheid, kunnen steden hun ruimtelijk, economisch en sociaal beleid optimaal op elkaar afstemmen. De plekken met de meeste diversiteit aan stedelijke economie zijn vaak ook de meest bruisende en levendige wijken. Deze oefening hebben we eerst gedaan in Brussel en de Vlaamse Rand, en later ook in anders steden zoals Kortrijk en Herentals.
Video Stad van stromen (2016)
Omwille van de schaarste van materialen en energie is de transitie naar een circulaire economie onafwendbaar. Maar als we de circulaire economie willen inbedden in de stad, moeten we goed weten op welke manier materialenstromen de stad doorkruisen. Het Amsterdamse ontwerpbureau Fabric bracht in het kader van de tentoonstelling A Good City Has Industryde Brusselse stromen van onder meer bouwmaterialen, water, afval en voedsel in kaart. Fabric beschouwt een stad als een levend ‘metabolisme’. Het einddoel is de creatie van een circulaire stad. Dat is een stad waar alle verschillende stromen optimaal op elkaar zijn afgestemd en zo weinig mogelijk kostbare grondstoffen, materialen en energie verloren gaan.
Werkmodellen voor de Productieve Metropool (2016)
Het ontwerpend onderzoek in het kader van het Atelier Brussel Productieve Metropool leverde een schat aan nieuwe inzichten op. Een van de ontwerpteams, plusofficearchitects in samenwerking met WRKSHP collectif, ging aan de slag in de Brusselse wijken langs het kanaal. De ontwerpers wijzen op het belang van de creatie van ruimtes in alle soorten en maten als plekken waar de maakeconomie kan floreren. Ze geven onder meer een nieuwe interpretatie aan het archetype van de garagebox, als de plek waar startups hun eerste prototypes ontwikkelen. Een van hun opmerkelijkste ontwerpen situeert zich aan het Vergotedok. De ontwerpers tekenen hier, op de grens tussen de productieve en de residentiële stad, een productieve toren, de Tinker Tower genaamd. Het is een verticale fabriek waar diverse productiebedrijven aansluiting vinden op het kanaal en de industriële wijken. De Tinker Tower maakt productie prominent zichtbaar in de publieke ruimte. Hij viert de industrie in de stad en geeft opnieuw fierheid aan het maken.